حمد و ستایش مخصوص خداوند زنده و پاینده است. آنکه باقی است و غیر او دوام ندارد. آسمان را برافراشت و آن را با ستارگان زینت بخشید، و زمین را با کوه‌های استوار در اطراف آن نگاه داشت. با قدرت خویش این بدن‌ها را صورتگری کرد، سپس آنها را میراند و نشانه‌هایشان را محو نمود. آنگاه در صور دمیده می‌شود، پس مردگان زنده می‌شوند. گروهی به سوی سرای نعمت روانه می‌شوند و گروهی به سوی آتش سوزان. درهای آن آتش به رویشان گشوده می‌شود، و برای هر یک از آنان سهمی معین است. درهای آن بر رویشان بسته می‌شود، در ستون‌هایی کشیده شده که پر از اندوه و غم است. روزی که عذاب از بالا و پایین، آنها را فرا می‌گیرد، و هیچ‌کس در میانشان مورد رحمت قرار نمی‌گیرد.
وشهادت می دهم که معبود به حقی جز الله نیست که هیچ شریکی ندارد. شهادتی که امیدوارم روز قیامت مرا نجات دهد، وشهادت می دهم که محمد بنده و فرستادهٔ اوست، کسی که خداوند به وسیلهٔ دینش پارس وروم را فتح کرد. درود وسلام خداوند بر او وبر خاندان و اصحابش باد، وبر کسانی که از ایشان به نیکی پیروی کردند تا زمانی‌که باران از ابرها می بارد.
برادران و خواهران من: خداوند متعال ما را در کتابش از آتش جهنم بر حذر داشته است، و از انواع عذاب‌های آن به ما خبر داده که جگرها را پاره پاره می‌کند و قلبها را می‌شکافد. خداوند ما را از آن بر حذر داشته است و از اخبار آن به ما گفته تا از آن بترسیم. پس بشنو که خداوند در کتابش وسنت پیامبرش صلی الله علیه وسلم دربارهٔ عذاب آن چه گفته‌اند، شاید که پند بگیریم و به سوی خداوند بر گردیم و از گناهانمان توبه کنیم، پیش از اینکه عذاب بیاید و کسی ما را یاری نکند.
الله تعالی می فرماید: {وَاتَّقُوا النَّارَ الَّتِي أُعِدَّتْ لِلْكَافِرِينَ} [آل عمران: ۱۳۱] (و از آتشی كه براى كافران آماده شده است بترسید). و همچنین می فرماید: {إِنَّا أَعْتَدْنَا لِلْكَافِرِينَ سَلَاسِلَ وَأَغْلَالًا وَسَعِيرًا} [الإنسان: ۴] (ما براى كافران زنجيرها و غلها و شعله هاى سوزان آتش آماده كرده ايم). و همچنین می فرماید: {إِنَّا أَعْتَدْنَا لِلظَّالِمِينَ نَارًا أَحَاطَ بِهِمْ سُرَادِقُهَا} [الكهف: ۲۹] (ما براى ستمگران آتشى آماده كرده ايم كه سراپرده هايش آنان را در بر مى گيرد). و همچنین خداوند خطاب به شیطان می فرماید: {إِلَّا مَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ الْغَاوِينَ * وَإِنَّ جَهَنَّمَ لَمَوْعِدُهُمْ أَجْمَعِينَ * لَهَا سَبْعَةُ أَبْوَابٍ لِكُلِّ بَابٍ مِنْهُمْ جُزْءٌ مَقْسُومٌ} [الحجر: ۴۲-۴۴] (مگر آن کسانی که از تو [ای شیطان] پیروی کنند از گمراهان * و بی‌گمان دوزخ، وعده‌گاه همگی آنان است * [دوزخ] هفت در دارد، و برای هر دری، گروهی [از آنان] تقسیم شده‌اند).
و می فرماید: {وَسِيقَ الَّذِينَ كَفَرُوا إِلَىٰ جَهَنَّمَ زُمَرًا حَتَّىٰ إِذَا جَاءُوهَا فُتِحَتْ أَبْوَابُهَا} [الزمر: ۷۱] (و کسانی که کفر ورزیدند، گروه‌گروه به سوی دوزخ رانده می‌شوند، تا زمانی که به آن برسند، درهای آن گشوده شود...). و همچنین می فرماید: {وَلِلَّذِينَ كَفَرُوا بِرَبِّهِمْ عَذَابُ جَهَنَّمَ وبِئْسَ ٱلْمَصِيرُ * إِذَآ أُلْقُوا فِيهَا سَمِعُوا لَهَا شَهِيقًا وَهِىَ تَفُورُ * تَكَادُ تَمَيَّزُ مِنَ ٱلْغَيْظِ كُلَّمَآ أُلْقِىَ فِيهَا فَوْجٌ سَأَلَهُمْ خَزَنَتُهَآ أَلَمْ يَأْتِكُمْ نَذِيرٌ} [الملك: ۶-۸] (و برای کسانی که به پروردگارشان کافر شدند، عذاب دوزخ است، و چه بد سرانجامی است! * هنگامی که در آن افکنده شوند، ناله‌ای وحشتناک از آن می‌شنوند، در حالی که [از شدت خشم] می‌جوشد * نزدیک است که [دوزخ]] از شدت خشم پاره‌پاره شود! هرگاه گروهی در آن افکنده شوند، نگهبانانش از آنان می‌پرسند: آیا پیامبری برای شما نیامد [تا شما را هشدار دهد؟]).
و همچنین می فرماید: {يَوْمَ يُغْشِيهِمُ الْعَذَابُ مِنْ فَوْقِهِمْ وَمِنْ تَحْتِ أَرْجُلِهِمْ وَيَقُولُ ذُوقُوا مَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ} [العنكبوت: ۵۵] (روزی که عذاب، آنان را از بالا و از زیر پاهایشان فراگیرد، و [خداوند] گوید: بچشید آنچه را که انجام می‌دادید!). و همچنین می فرماید: {لَهُمْ مِّن فَوْقِهِمْ ظُلَلٌ مِّنَ ٱلنَّارِ وَمِن تَحْتِهِمْ ظُلَلٌ ذَٰلِكَ يُخَوِّفُ ٱللَّهُ بِهِۦ عِبَادَهُۥ يَٰعِبَادِ فَٱتَّقُونِ} [الزمر: ۱۶] (برای آنان (دوزخیان) سایه‌هایی از آتش از بالای سرشان خواهد بود، و [لایه‌هایی از آتش] از زیر پایشان؛ این چیزی است که خداوند با آن بندگانش را بیم می‌دهد؛ ای بندگان من! پس از [مخالفت فرمان] من پروا کنید!). و همچنین می فرماید: {وَأَصْحَٰبُ ٱلشِّمَالِ مَا أَصْحَٰبُ ٱلشِّمَالِ * فِى سَمُومٍ وَحَمِيمٍ * وَظِلٍّ مِّن يَحْمُومٍ * لَّا بَارِدٍ وَلَا كَرِيمٍ} [الواقعة: ۴۱-۴۴] (و اصحاب دست چپ [بدبختان]، چه اصحاب چپی! * در میان بادهای سوزان و آب جوشان قرار دارند * و در سایه دودی سیاه و سوزان * که نه خنک است و نه گوارا!).
و همچنین می فرماید: {وَقَالُوا لَا تَنفِرُوا فِى ٱلْحَرِّ قُلْ نَارُ جَهَنَّمَ أَشَدُّ حَرًّا} [التوبة: ۸۱] (و [منافقان به دیگران نیز] گفتند: در این گرما [به جنگ] نروید! بگو: آتش جهنم سوزان‌تر است). و می‌فرماید: {وَمَا أَدْرَاكَ مَا هِيَهْ * نَارٌ حَامِيَةٌ} [القارعة: ۱۰-۱۱] (و تو چه دانی که آن چیست * آتشی است سوزنده). و همچنین می فرماید: {إِنَّ الْمُجْرِمِينَ فِي ضَلَالٍ وَسُعُرٍ * يَوْمَ يُسْحَبُونَ فِي النَّارِ عَلَىٰ وُجُوهِهِمْ ذُوقُوا مَسَّ سَقَرَ} [القمر: ۴۷-۴۸] (بی‌گمان مجرمان در گمراهی و آتش سوزان‌اند * روزی که در آتش دوزخ بر روی‌هایشان کشانده می‌شوند [و به آنان گفته می‌شود:] عذاب سوزان سقر را بچشید!). و همچنین می فرماید: {وَمَا أَدْرَاكَ مَا سَقَرُ * لَا تُبْقِي وَلَا تَذَرُ * لَوَّاحَةٌ لِّلْبَشَرِ} [المدثر: ۲۷-۲۹] (و تو چه می‌دانی که سقر چیست؟ * نه چیزی را باقی می‌گذارد و نه رها می‌کند * [پوست] انسان را می‌سوزاند). و همچنین می فرماید: {يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا قُوا أَنفُسَكُمْ وَأَهْلِيكُمْ نَارًا وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ عَلَيْهَا مَلَائِكَةٌ غِلَاظٌ شِدَادٌ لَّا يَعْصُونَ اللَّهَ مَا أَمَرَهُمْ وَيَفْعَلُونَ مَا يُؤْمَرُونَ} [التحريم: ۶] (ای کسانی که ایمان آورده‌اید! خود و خانواده‌تان را از آتشی که هیزم آن مردم و سنگ‌هاست حفظ کنید؛ آتشی که بر آن فرشتگانی خشن و سختگیر [گمارده شده‌اند]، که از آنچه خدا به آنان دستور داده، سرپیچی نمی‌کنند و آنچه را که مأمور شده‌اند انجام می‌دهند). {إِنَّهَا تَرْمِي بِشَرَرٍ كَالْقَصْرِ * كَأَنَّهُ جِمَالَتٌ صُفْرٌ} [المرسلات: ۳۲-۳۳] (همانا [دوزخ،] شراره‌هایی چون كاخى [بلند] مى‌افكنَد * گویی که آن [شراره‌ها] شتران زردرنگ هستند). و همچنین می‌فرماید: {وَتَرَى الْمُجْرِمِينَ يَوْمَئِذٍ مُقَرَّنِينَ فِي الْأَصْفَادِ * سَرَابِيلُهُم مِّن قَطِرَانٍ وَتَغْشَىٰ وُجُوهَهُمُ النَّارُ} [إبراهيم: ۴۹-۵۰] (و در آن روز مجرمان را می‌بینی که در غل و زنجیرها به هم بسته شده‌اند * پوشش‌هایشان از قطران [ماده‌ای بسیار آتش‌زا] است و چهره‌هایشان را آتش فرو می‌پوشاند). و همچنین می فرماید: {إِذِ الْأَغْلَالُ فِي أَعْنَاقِهِمْ وَالسَّلَاسِلُ يُسْحَبُونَ * فِي الْحَمِيمِ ثُمَّ فِي النَّارِ يُسْجَرُونَ} [غافر: ۷۱-۷۲] (هنگامی که غلها در گردن‌هایشان باشد و با زنجیرها کشیده شوند * در آب جوشان، سپس در آتش افروخته سوزانده می‌شوند).
و همچنین می فرماید: {فَالَّذِينَ كَفَرُوا قُطِّعَتْ لَهُمْ ثِيَابٌ مِّن نَّارٍ يُصَبُّ مِن فَوْقِ رُءُوسِهِمُ الْحَمِيمُ * يُصْهَرُ بِهِ مَا فِي بُطُونِهِمْ وَالْجُلُودُ * وَلَهُم مَّقَامِعُ مِنْ حَدِيدٍ * كُلَّمَا أَرَادُوا أَن يَخْرُجُوا مِنْهَا مِنْ غَمٍّ أُعِيدُوا فِيهَا وَذُوقُوا عَذَابَ الْحَرِيقِ} [الحج: ۱۹-۲۲] (پس کسانی که کافر شدند، برایشان جامه‌هایی از آتش بریده شده و از بالای سرشان آب جوشان ریخته می‌شود * [چنان‌که] آنچه در شکم‌هایشان است و نیز پوست‌هایشان با آن گداخته می‌شود * و برای آنان گرزهایی از آهن [مهیا] است * هرگاه بخواهند از روی اندوه از آن [دوزخ] خارج شوند، به آن بازگردانده می‌شوند [و به آنان گفته می‌شود:] عذاب سوزان را بچشید!).
و می‌فرماید: {إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُواْ بِآيَاتِنَا سَوْفَ نُصْلِيهِمْ نَارًا كُلَّمَا نَضِجَتْ جُلُودُهُمْ بَدَّلْنَاهُمْ جُلُودًا غَيْرَهَا لِيَذُوقُواْ الْعَذَابَ} [نساء: ۵۶] (بی‌گمان، کسانی را که به آیات ما کفر ورزیدند، در آتشی [سوزان] وارد خواهیم کرد که هر چه پوستشان بریان گردد، پوست‌های دیگری به جایش قرار می‌دهیم تا [طعم] عذاب را بچشند). و همچنین می فرماید: {إِنَّ شَجَرَتَ الزَّقُّومِ * طَعَامُ الْأَثِيمِ * كَالْمُهْلِ يَغْلِي فِي الْبُطُونِ * كَغَلْيِ الْحَمِيمِ} [الدخان: ۴۳-۴۶] (بی‌گمان درخت زقّوم * خوراک گناهکاران است * [مانند] فلز گداخته در شکم‌ها می‌جوشد * همچون جوشش آب سوزان). و همچنین می فرماید: {إِنَّهَا شَجَرَةٌ تَخْرُجُ فِي أَصْلِ الْجَحِيمِ * طَلْعُهَا كَأَنَّهُ رُءُوسُ الشَّيَاطِينِ * فَإِنَّهُمْ لَآكِلُونَ مِنْهَا فَمَالِئُونَ مِنْهَا الْبُطُونَ} [الصافات: ۶۴-۶۶] (بی‌گمان، آن درختی است که از قعر دوزخ می‌روید * میوه‌اش گویا سرهای شیاطین است * و بی‌گمان آنان از آن خواهند خورد و شکم‌هایشان را از آن پر خواهند کرد). و همچنین می فرماید: {ثُمَّ إِنَّكُمْ أَيُّهَا الضَّالُّونَ الْمُكَذِّبُونَ * لَآكِلُونَ مِن شَجَرٍ مِّن زَقُّومٍ * فَمَالِئُونَ مِنْهَا الْبُطُونَ * فَشَارِبُونَ عَلَيْهِ مِنَ الْحَمِيمِ * فَشَارِبُونَ شُرْبَ الْهِيمِ * هَذَا نُزُلُهُمْ يَوْمَ الدِّينِ} [الواقعة: ۵۱-۵۶] (سپس ای گمراهانِ تکذیب‌کننده! * بی‌گمان از درخت زقّوم خواهید خورد * و شکم‌های خود را از آن پر خواهید کرد * و بر روی آن از آب جوشان خواهید نوشید * چون نوشیدن شترهای تشنه * این است پذیرایی آنان در روز جزا!).
همچنین می‌فرماید: {وَإِن يَسْتَغِيثُوا يُغَاثُوا بِمَاء كَالْمُهْلِ يَشْوِي الْوُجُوهَ بِئْسَ الشَّرَابُ وَسَاءتْ مُرْتَفَقًا} [الکهف: ۲۹] (و اگر فريادرسى جويند به آبى چون مس گداخته كه چهرهها را بريان مىكند يارى مىشوند وه چه بد شرابى و چه زشت جايگاهى است). و می‌فرماید: {وَسُقُوا مَاء حَمِيمًا فَقَطَّعَ أَمْعَاءهُمْ} [محمد: ۱۵] (و آبی جوشان به خوردشان داده می‌شود [تا] رودههايشان را از هم فرو پاشد). و همچنین می فرماید: {مِّن وَرَائِهِ جَهَنَّمُ وَيُسْقَىٰ مِن مَّاءٍ صَدِيدٍ * يَتَجَرَّعُهُ وَلَا يَكَادُ يُسِيغُهُ وَيَأْتِيهِ الْمَوْتُ مِن كُلِّ مَكَانٍ وَمَا هُوَ بِمَيِّتٍ وَمِن وَرَائِهِ عَذَابٌ غَلِيظٌ} [إبراهيم: ۱۶-۱۷] (پیش روی او دوزخ است، و از آب چركین نوشانده می‌شود. (۱۶) آن را جرعه‌جرعه می‌نوشد و هرگز نمی‌تواند آن را فرو ببرد، و مرگ از هر سو به سراغش می‌آید، ولی نمی‌میرد، و عذابی سخت در پیش دارد).
و همچنین می فرماید: {إِنَّ الْمُجْرِمِينَ فِي عَذَابِ جَهَنَّمَ خَالِدُونَ * لَا يُفَتَّرُ عَنْهُمْ وَهُمْ فِيهِ مُبْلِسُونَ * وَمَا ظَلَمْنَاهُمْ وَلَٰكِن كَانُوا هُمُ الظَّالِمِينَ * وَنَادَوْا يَا مَالِكُ لِيَقْضِ عَلَيْنَا رَبُّكَ قَالَ إِنَّكُم مَّاكِثُونَ} [الزخرف: ۷۴-۷۷] (به راستی که مجرمان در عذاب جهنم جاودانه خواهند بود * عذاب از آنان کاسته نمی‌شود و در آنجا نومید و درمانده‌اند * و ما بر آنان ستم نکردیم، بلکه خود آنان ستمکار بودند * و ندا درخواهند داد: ای مالک! پروردگارت ما را بمیراند [و از این عذاب رهایی دهد]، می‌گوید: شما ماندگار خواهید بود!).
و می فرماید: {إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَظَلَمُوا لَمْ يَكُنِ اللَّهُ لِيَغْفِرَ لَهُمْ وَلَا لِيَهْدِيَهُمْ طَرِيقًا * إِلَّا طَرِيقَ جَهَنَّمَ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا وَكَانَ ذَٰلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرًا} [النساء: ۱۶۸-۱۶۹] (بی‌گمان کسانی که کفر ورزیدند و ستم کردند، هرگز خدا آنان را نمی‌آمرزد و آنان را به راهی هدایت نمی‌کند * مگر به راه جهنم که در آن جاودانه خواهند بود، و این برای خدا آسان است).
و می فرماید: {إِنَّ اللَّهَ لَعَنَ الْكَافِرِينَ وَأَعَدَّ لَهُمْ سَعِيرًا * خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا لَا يَجِدُونَ وَلِيًّا وَلَا نَصِيرًا} [الأحزاب: ۶۴-۶۵] (بی‌گمان خداوند کافران را لعنت کرده و برای آنان آتش سوزان مهیا ساخته است * در آن جاودانه خواهند ماند، و هیچ سرپرست و یاوری نخواهند یافت). و می فرماید: {كَلَّا لَيُنْبَذَنَّ فِي الْحُطَمَةِ * وَمَا أَدْرَاكَ مَا الْحُطَمَةُ * نَارُ اللَّهِ الْمُوقَدَةُ * الَّتِي تَطَّلِعُ عَلَى الْأَفْئِدَةِ * إِنَّهَا عَلَيْهِم مُّؤْصَدَةٌ * فِي عَمَدٍ مُّمَدَّدَةٍ} [الهمزة: ۵-۹] (هرگز چنین نیست! قطعاً او را در «حُطَمه» (دوزخِ خردکننده) می‌افکنند * و تو چه دانی که «حُطَمه» چیست؟ * آتش برافروختهٔ الله است، * که بر دل‌ها احاطه دارد * بی‌گمان آن بر آنان بسته خواهد شد * در ستون‌های کشیده و طولانی).
آیات قرآن در وصف دوزخ و عذاب‌های دردناک مستمر آن بسیار است.
و اما احادیث:
از عبد الله بن مسعود رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «در روز قیامت، آتش دوزخ آورده می‌شود، در حالی که هفتاد هزار مهار دارد، و با هر مهاری، هفتاد هزار فرشته آن را می‌کشند». به روایت مسلم.[1]
و در صحیحین از ابو هریره رضی الله عنه روایت شده است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «آتشی که شما در دنیا روشن می‌کنید، تنها یک جزء از هفتاد جزء آتش جهنم است». گفتند: ای رسول خدا! همین آتش برای عذاب کافی بود. فرمود: «آتش جهنم شصت و نه برابر شدیدتر از آن است و همهٔ آنها به همان اندازه سوزان و داغند».[2]
و از ابو هریره رضی الله عنه روایت است که ما پیش رسول الله صلی الله علیه وسلم بودیم که ناگهان صدای مهیبی شنیدیم، رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «آیا می دانید این چیست؟» گفتیم: خدا و رسولش بهتر می دانند. فرمود: «این سنگی است که هفتاد سال پیش در آتش افکنده شده است و همچنان در آن سقوط می‌کرد، و اکنون به قعر آن رسیده است». به روایت مسلم.[3]
عُتبه بن غَزوان رضی الله عنه در خطبه‌اش فرمود: «به ما گفته شده که سنگی را از کناره‌های جهنم [به داخل آن] فرو می‌افتد پس هفتاد سال در آن سقوط می‌کند و به قعر آن نمی‌رسد. به الله سوگند که [این جهنم] پر خواهد شد! آیا در شگفتید؟!». به روایت مسلم.[4]
و از ابن عباس رضی الله عنهما روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «اگر قطره‌ای از درخت زقوم در دنیا بچکد، زندگی اهل دنیا را تباه می‌کند». به روایت نسائی وترمذی و ابن ماجه.[5]
و از نعمان بن بشیر رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «کم عذاب‌ترین فرد در میان اهل دوزخ، کسی است که برای او دو کفش و بندهایی از آتش قرار داده شده است، که به سبب آنها مغزش همچون دیگ جوشان می‌جوشد. او گمان می‌کند که کسی عذابی سخت‌تر از او ندارد، در حالی که او کم‌عذاب‌ترینِ آنان است». به روایت مسلم[6] و نزد بخاری همانند آن آمده است.[7]
و از انس بن مالک رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «در روز قیامت، خوش‌گذران‌ترین فرد دنیا از اهل دوزخ آورده می‌شود و یک‌بار در آتش فرو برده می‌شود. سپس از او پرسیده می‌شود: ای فرزند آدم! آیا هرگز خیری دیده‌ای؟ آیا هرگز نعمت و آسایشی به تو رسیده است؟ پس او می‌گوید: نه، به خدا قسم، ای پروردگار من! و همچنین بدبخت‌ترین فرد در دنیا از اهل بهشت آورده می‌شود و یک‌بار در بهشت فرو برده می‌شود. سپس از او پرسیده می‌شود: ای فرزند آدم! آیا هرگز سختی و رنجی دیده‌ای؟ آیا هرگز ناراحتی و تنگدستی‌ای به تو رسیده است؟ پس او می‌گوید: نه، به خدا قسم، ای پروردگار من! هرگز سختی و رنجی به من نرسیده و هرگز ناراحتی‌ای ندیده‌ام». به روایت مسلم.[8] یعنی اهل دوزخ تمام نعمت‌هایی که در دنیا داشتند را فراموش می کنند، و همچنین اهل بهشت تمام سختی‌هایی که در دنیا کشیده اند را فراموش می کنند.
همچنین از انس بن مالک رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «به مردی از اهل دوزخ در روز قیامت گفته می‌شود: آیا می‌بینی که اگر تمام آنچه در زمین است، از آنِ تو بود، آیا آن را برای نجات خود فدا می‌کردی؟ پس او می‌گوید: بله. سپس به او گفته می‌شود: از تو چیزی آسان‌تر از این خواسته شد، در حالی که در صُلب پدرت آدم (یا در صُلب آدم) بودی، از تو خواسته شد که چیزی را شریک من قرار ندهی، اما تو نپذیرفتی مگر اینکه برای من شریک قرار دهی». به روایت احمد.[9] بخاری و مسلم نیز شبیه آن را روایت کرده‌اند.[10]
و ابن مردویه از یعلی بن مُنیَه روایت کرده است که: «خداوند برای اهل دوزخ ابری سیاه و تاریک ایجاد می‌کند، پس به آنان گفته می‌شود: ای اهل دوزخ! چه چیزی آرزو می‌کنید؟ پس آنان نوشیدنیِ خنک درخواست می‌کنند، اما آن ابر بر آنان زنجیرهایی می‌بارد که بر زنجیرهایشان افزوده می‌شود، و غل‌هایی که بر غل‌هایشان اضافه می‌گردد، و آتشی که شعله‌های جهنم را برایشان برافروخته‌تر می‌سازد».[11]
و از ابو موسی رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «سه گروه وارد بهشت نمی‌شوند: شراب‌خوار همیشگی، قطع‌کنندهٔ صلهٔ رحم، و کسی که سحر و جادو را تصدیق کند. و هر کس در حالی بمیرد که به شراب‌خواری ادامه داده است، خداوند او را از رودخانهٔ «غوطه» سیراب می‌کند، رودخانه‌ای که از شرمگاه زنان بدکاره جاری می‌شود و بوی بد آن اهل دوزخ را آزار می‌دهد». امام احمد روایت کرده است.[12]
و در صحیح مسلم از جابر بن عبد الله رضی الله عنهما روایت شده است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «پیمانی بر خداوند است که کسی را که مست کننده بنوشد از «طینه خبال» بنوشاند» گفتند: یا رسول الله طینه خبال چیست؟ فرمودند: «عرق یا چرک اهل دوزخ».[13]
و در صحیحین از پیامبر صلی الله علیه وسلم روایت است که فرمودند: «به یهود و نصارا گفته می شود: چه می‌خواهید؟ می‌گویند: تشنه شدیم به ما آب بده، به آنها اشاره می‌شود که آنجا بروید. پس به سوی جهنم می‌روند که به صورت سرابی به آنها نمایانده می‌شود، سپس همگی به آتش جهنم می‌افتند».[14]
حسن بصری رحمه الله می‌گوید: گمانت چیست نسبت به قومی که پنجاه هزار سال روی پاهای خود ایستاده‌اند و هیچ چیزی نخورده‌اند و هیچ چیزی ننوشیده‌اند، تا اینکه گلوهایشان پاره پاره شده، و شکم‌هایشان از شدت تشنگی آتش گرفته است، سپس به سوی جهنم کشانده می‌شوند و از چشمهٔ بسیار داغ جهنم می‌نوشند![15]
ابن جوزی رحمه الله در وصف جهنم می‌گوید: «سرایی که اهل آن بسیار دور افتاده‌اند، و از لذت وسعادت محروم شده‌اند. روشنی صورتشان به سیاهی تبدیل شده است، و با گرزهای قوی آنها را می‌زنند. فرشتگانی قوی و شدید بر آنها گمارده شده است. اگر آنها را ببینی که در چرک وکثافت غوطه می‌خورند، و بر زمهریر سرد انداخته می‌شوند... اندوه آنها ابدی است، و و تا ابد در آنجا خواهند ماند. فرشتگانی قوی و شدید بر آنها گمارده شده‌اند، و همیشه توبیخ می‌شوند. تاسف بسیار می‌خورند و بر ضایع کردن روزهای جوانی خود می‌گریند. فرشتگانی قوی و شدید بر آنها گمارده شده‌اند. وای بر آنها از خشم خداوند، و وای بر آنها بر گناهانی که کرده‌اند، و وای بر آنها که بین مردم رسوا می‌شوند. آن خس و خاشاک دنیا که کسب کردند چه شد؟ چگونه می‌خواهند آتش خرد کننده را تحمل کنند؟ چگونه می‌خواهند فرار کنند؟ مثل اینکه [هر آنچه در دنیا از خوشی دیدند] خوابی بیش نبود! بدنشان در آتش می‌سوزد، و دوباره می‌سوزد، و هر بار که می‌سوزد دوباره بازمی‌گردد و فرشتگانی قوی و شدید بر آنها گمارده می‌شود.
خداوندا ما را از آتش جهنم نجات بده، و ما را رسوایی روز قیامت حفظ کن، و ما را در سرزمین کرامت خود (بهشت) جای ده، و ما و پدران ومادران ما و همه مسلمانان را به رحمت خود ببخش ای رحمت آورترین رحم کننده‌ها، و درود وسلام فراوان بر پیامبرمان محمد و بر خاندان واصحاب ایشان باد.
علامه ابن عثیمین رحمه الله | ترجمه: جمشید رخشانی
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
[1]- به روایت مسلم: کتاب الجنة وصفة نعیمها وأهلها، باب فی شدة حر جهنم (۲۸۴۲).
[2]- به روایت بخاری: کتاب بدء الخلق، باب صفة النار وأنها مخلوقة (۳۲۶۵) ومسلم: کتاب الجنة وصفة نعیمها وأهلها، باب فی شدة حر جهنم (۲۸۴۳).
[3]- به روایت مسلم: کتاب الجنة وصفة نعیمها وأهلها، باب فی شدة حر جهنم (۲۸۴۴).
[4]- به روایت مسلم: کتاب الزهد والرقائق (۲۹۶۷).
[5]- حاکم آن را تخریج کرده و گفته است: بنابر شرط شیخین صحیح است. (نویسنده). به روایت ترمذی: کتاب صفة جهنم، باب ما جاء فی صفة شراب أهل النار (۲۵۸۵)، و نسائی در السنن الکبری: کتاب التفسیر، تفسیر سورة آل عمران (۱۱۰۷۰) و ابن ماچه: کتاب الزهد، باب ذکر الشفاعة (۴۳۲۵) و حاکم (۲/ ۲۹۴).
[6]- به روایت مسلم: کتاب الإیمان، باب أهون أهل النار عذابا (۲۱۳).
[7]- به روایت بخاری: کتاب الرقاق، باب صفة الجنة والنار (۶۵۶۲).
[8]- به روایت مسلم: کتاب صفة المنافقین وأحکامهم، باب صبغ أنعم أهل الدنیا فی النار وصبغ أشدهم بؤسا فی الجنة (۲۸۰۷).
[9]- به روایت احمد (۳/ ۲۹۱).
[10]- به روایت بخاری: کتاب الرقاق، باب من نوقش الحساب عذب (۶۵۳۸) و مسلم: کتاب صفات المنافقین وأحکامهم، باب طلب الکافر الفداء بملء الأرض ذهبا (۲۸۰۵).
[11]- به روایت دینوری در المجالسة (۳۴۱۰) و همهٔ آن در الفوائد (۹۶۱) آمده است.
[12]- حاکم آن را صحیح دانسته و ذهبی با وی موافق است. (نویسنده). به روایت احمد (۴/ ۳۹۹) و حاکم (۴/ ۱۴۶).
[13]- به روایت مسلم: کتاب الأشربة، باب بیان أن کل مسکر خمر وأن کل خمر حرام (۲۰۰۲).
[14]- به روایت بخاری: کتاب التفسیر، تفسیر سورة النساء، باب {إن الله لا یظلم مثقال ذرة} (۴۵۸۱) و مسلم: کتاب الإیمان، باب معرفة طریق الرؤیة (۱۸۳) از ابوسعید خدری رضی الله عنه.
[15]- به روایت دینوری در المجالسة (۱۶۱۳).
